Oude muzikale tradities en klankwerelden komen samen in deze nieuwe editie van ochtendserie Silence. De apintidrums en kerkorgels komen voort uit verschillende contexten van culturele expressie en muzikale tradities. Improviserend reageren de instrumenten op elkaar. Er zijn geen vaste zitplaatsen; bezoekers worden uitgenodigd om rond te lopen en te ontdekken hoe de muziek klinkt op verschillende plekken in de kerk.
De apinti is een drumtaal die in marrongemeenschappen in Suriname wordt gebruikt om te communiceren tussen mensen, de natuurlijke wereld en de spirituele wereld. Met de apintidrum worden onder meer belangrijke boodschappen tussen gemeenschappen uitgewisseld, ambtsdragers worden erdoor begeleid tijdens reizen en dorpsvergaderingen worden ermee geopend.
De uit Afrika meegenomen apintidrum en de daarbij behorende taal worden als heilig beschouwd en is geïnspireerd op de wijsheid van de natuur. Het orgel klinkt niet buiten maar binnen en vind je in kerken in heel Europa. De architectuur functioneert er als een klankkast. Op de kerkorgels klonken door de geschiedenis heen zowel volksmelodieën als psalmen. Het orgel en de apintidrum functioneren in verschillende contexten, toch maken beide deel uit van een religieus, politiek en economisch verhaal dat historisch met elkaar verweven is.
Meer informatie over de twee monumentale orgels van de Oude Kerk die tijdens dit concert te horen zijn vind je hier.
Edje Doekoe (apintidrum)
Edje Doekoe is geboren en opgegroeid in Pikin Slee, een dorp in Suriname. Hij is een van de weinige mannen die het dorp niet heeft hoeven te verlaten voor een werkperiode in de kustgebieden van Suriname of Frans-Guyana. Als aanhanger van het Rastafari geloof in de jaren 80, rebelleerde hij op jonge leeftijd tegen het systeem. Het was nodig om (opnieuw) beter te leren leven met de natuur was de overtuiging. Na twee jaar lang door het bos te zwerven, mocht hij weer mondjesmaat meedoen met dorpsactiviteiten, met als hoogtepunt dat Edje Doekoe in 2008 werd benoemd tot Basia. Vanuit deze rol verdiept hij zich verder in Apinti, om het door te geven aan de volgende generatie. Hij is een belangrijke drummer bij dorpsaangelegenheden.
Jose Tojo (apintidrum)
Jose” Joseph” Tojo is geboren en deels opgegroeid in het binnenland van Suriname als Paramaccaaanse marron en zoon van een masterdrummer die de apintiman van de grootopperhoofd der Paramaccaners was. Jose is opgeleid als drummer door zijn vader. In 1990 werd hij artistieke leider van de Sociaal Culturele Vereniging Kifoko opgericht door Andre Mosis met het motto "Kifoko is een school". Met Kifoko heeft hij zich gespecialiseerd in volkstheater, zang, dans en percussie. In 2001 vertrok hij naar Nederland om de Internationale Theaterscholing, Its DNA, in Amsterdam te doen. Daaraan gekoppeld deed hij een jaar op de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam om zijn overdracht technieken te verbeteren. Sindsdien heeft Jose Tojo gewerkt als acteur, regisseur, drummer en choreograaf.
Ana Guedes (orgel)
Ana Guedes is een in Portugal geboren multidisciplinair kunstenaar die woont en werkt in Nederland. In haar artistieke praktijk combineert ze media zoals geluid, video, installatie en performance. Ze volgde een residentie programma aan de Jan van Van Eyck Academie in Maastricht en deed een master Artistic Research aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag en de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in dezelfde stad. In 2021 ontwikkelde Guedes speciaal voor de Oude Kerk een geluidsinstallatie. Lees hier meer over het werk. Verder toonde Guedes haar werk onder meer bij Stroom Den Haag, in De Fabriek in Eindhoven en Museo Reina Sofía in Madrid. Deze Silence editie maakt onderdeel uit van een voortdurend onderzoek naar de mogelijkheden van sonic mapping.
Totomboti, Vinije Haabo en Marjet Zwaans
Het idee voor deze Silence ontstond vanuit gesprekken over een langdurige samenwerking en afstemming binnen kunstenaarscollectief Totomboti. Voor dit specifieke Silence concert bij de Oude Kerk, tussen Edje Doekoe, Vinije Haabo en Marjet Zwaans. “Wij praten en werken met elkaar in een omgangsvorm waarbij wij wederzijds bijdragen en voordelen kunnen hebben van de kennis van de voorouders uit Nederland en uit het binnenland van Suriname.” Dit concert past binnen hun huidig lopende onderzoek Kanda Hanka, Liederen Verankeren. In Juni 2024 presenteren zij dit onderzoek op Oerol Terschelling. Liederen Verankeren wordt mede mogelijk gemaakt door Herdenkingsjaar Slavernijverleden – Mondriaanfonds.
Kunstenaarscollectief Totomboti staat bekend om de massieve houtsnijwerken, die zijn geïnspireerd door de obia en andere natuurverschijnselen. Daarmee zetten ze de traditie voort van hun Afrikaanse voorvaderen die de slavernij in de kustgebieden ontvluchten om zich sinds de 17de eeuw te vestigen in het diepe binnenland van Suriname. Het collectief heeft zijn wortels in de Rastafaribeweging uit begin jaren ‘80. De Rasta’s propageren een levenshouding die erop gericht is om de natuur en het Saramakaans cultureel erfgoed te behouden. Het Saamaka Museum is in 2009 gesticht door de mannen van Totomboti. Het collectief bestaat uit Toya Saakie, Etyo Doekoe, Mando Doekoe, Wilko Doekoe, Abentini Doekoe.
Vinije Haabo (Pikin Slee, 1971) is taalkundige, geboren in Suriname en afstammeling van de Saramakaners, een van de Surinaamse Marrons. Hij heeft Internationale Ontwikkelingsstudies en Afrikaanse Taalkunde gestudeerd en woont sinds 2002 in Wageningen. Vinije is schrijver, journalist, projectcoördinator en linguïstisch onderzoeker. Ook had hij een cruciale rol in de totstandkoming van VPRO jeugddocumentaire Kinderen van Mavungu, over kinderen in het Surinaamse binnenland. Momenteel werkt hij aan de afronding van zijn levenswerk tot nu toe: Het Groot Woordenboek van de Saramakaanse taal.
Marjet Zwaans (1988) is een kunstenaar die woont en werkt in Amsterdam en Pikin Slee, Suriname. Ze stuurde Beeldende Kunst aan de Academie Minerva in Groningen. Ze organiseert haar werk vanuit de ideeën van Ecological Economics en arrangeert deze in ruimtelijke installaties, vocale performances en bijeenkomsten. Zwaans was in 2019-2020 resident aan de Jan van Eyck Academie. Binnen haar artistieke praktijk is zij actief in twee kunstenaarscollectieven: CUPP collectief (opgericht in 2020 samen met kunstenaar Razia Barsatie) en Totomboti.