Susan Philipsz: The Fall

Aan de hand van geluidsopnames, voornamelijk van haar eigen stem, creëert Philipsz meeslepende omgevingen die het bewustzijn van de luisteraar versterken en hun perceptie van zichzelf op een bepaalde plaats en tijd tijdelijk veranderen. Haar geluidswerken zijn te zien en te horen geweest op talrijke plekken. Van afgelegen plekken zoals steegjes en bossen tot openbare ruimtes, zoals op een perron op de Documenta in Kassel, onder de Erasmusbrug in Rotterdam en een verlaten zwembad in Bonn.

Voor haar geluidsinstallatie in de Oude Kerk nam Philipsz de muziek van ’s lands beroemdste componist, Jan Pieterszoon Sweelinck (1561-1621), als uitgangspunt. Sweelinck legde na de Reformatie in de Oude Kerk de basis voor openbare concerten. Jonge organisten uit heel Europa kwamen naar Amsterdam om les van hem te krijgen. 400 jaar geleden werd hij in de Oude Kerk begraven. Philipsz zocht met haar geluidsinstallatie aansluiting bij dat jubileumjaar. Met een bewerking van Sweelincks compositie voor klavecimbel Mein Junges Leben hat ein End verkende ze de unieke akoestiek van het oudste gebouw van Amsterdam op een nieuwe manier. Door haar eigen stem in een monumentale omgeving te laten klinken, ging ze dieper in op de architectuur en ruimte om ons heen. Philipsz: ‘Sound is materially invisible but very visceral and emotive. It can define a space at the same time as it triggers a memory.’ 

Naast een omvangrijke installatie voor de kerkruimte ontwikkelde kunstenaar Susan Philipsz voor de collegekamer van de Oude Kerk een apart geluidswerk, getiteld Broken Ensemble (2021). Het werk bestaat uit een sculptuur van drie orgelpijpen die elk het geluid van de ademhaling van de kunstenaar kanaliseren door een luidspreker die in iedere pijp is geplaatst. Zo lijkt de geluidsopname de orgelpijpen te bespelen en de ademhaling het instrument tot leven te wekken. De fysieke inspanning van het voortbrengen van geluid is duidelijk hoorbaar en de resonerende ritmische tonen doen denken aan slaap. Het gecombineerde effect van slaap als metafoor voor de dood en adem als symbool voor het leven zinspeelt op de sterfelijkheid.

Philipsz studeerde sculptuur aan de Duncan of Jordanstone College of Art in Dundee en voltooide een master in fine art aan de University of Ulster. Sindsdien is haar werk wereldwijd op tal van plekken te zien geweest. Een greep: de Internationale Biënnale van Melbourne in 1999, Manifesta 3 in Ljubljana in 2000, de Biënnale van Tirana in 2001, de Triennal of British Art in Tate Britain in 2003, de 16e Biënnale van Sydney in 2008. In 2010 kreeg ze de opdracht om een werk te maken voor het Solomon R. Guggenheim Museum in New York. In 2013 was werk van Philipsz opgenomen in ‘Soundings: A Contemporary Score’, de allereerste grote tentoonstelling van geluidskunst in het Museum of Modern Art in New York City. In 2010 won ze de Turner Prize. Het was de eerste keer dat deze prestigieuze award werd toegekend aan een geluidswerk.